shabadspace.com

ਸ਼ਬਦ ਸਪੇਸ

ਭਾਸ਼ਾ  ਸਾਹਿਤ  ਕਲਾ  ਕਲਚਰ

ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਸ਼ਗਨ ‘ਰੱਬ ਦਾ ਸੁਰਮਾ’

– ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਸ਼ਮੀਲ ਨੇ ਰੱਬ ਦਾ ਸੁਰਮਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਛਿਣ ਦੀ ਵਾਰਤਾ (1989), ਓ ਮੀਆਂ (2009), ਧੂਫ਼ (2019) ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਥਾਂ ਬਣਾਈ ਹੈ। 2022 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਰੱਬ ਦਾ ਸੁਰਮਾ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨਵੀਂਆਂ ਅਣਛਪੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪਹਿਲੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਓ ਮੀਆਂ ਅਤੇ ਧੂਫ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪੂਰੀ … Read more

ਨੀਰੂ ਕਿੱਥੇ ਗਵਾਚ ਗਈ?

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਨੀਰੂ ਅਸੀਮ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਵਾਕਫੀ ਉਸਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ‘ਭੂਰੀਆਂ ਕੀੜੀਆਂ’ ਅਤੇ ‘ਸਿਫ਼ਰ’ ਦੁਆਰਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਛੁੱਟੀ ਲਈ ਹੈ। ਨੀਰੂ ਅਸੀਮ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗਹਿਰੇ ਅਤੇ ਸੂਖਮ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਹੈ। ਉਸ ਲਈ ਸਿਫ਼ਰ ਸ਼ੂੰਨਯ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ। ਮਿੱਥ ਤੇ ਅਧਿਆਤਮ ਨੂੰ ਜਿਸ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਨੀਰੂ ਨੇ ਵਰਤਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਦਾ … Read more

ਗ਼ਾਲਿਬ ਦੀ ਫਾਰਸੀ ਗਜ਼ਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ

ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨਾ ਅਸਾਨ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਅਜਿਹੇ ਉਪਰਾਲੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੂਲ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਦੂਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਜਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਖੁਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਫੇਰ ਵੀ ਮੂਲ ਦੇ ਕਾਫੀ ਨੇੜੇ … Read more

ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਬਚਿਆ ਬੰਦਾ

ਹਰਮਿੰਦਰ ਢਿੱਲੋਂ ਪਿਛਲੇ ਕਰੀਬ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਇੰਜਨੀਅਰ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਬਾਦ ਵਿਚ ਵਕੀਲ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਕਿੱਤੇ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਆਮ ਕਰਕੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਹਨ। ਪਰ ਬੰਦੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜੇ ਕਵਿਤਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਬਚੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਨਾਲੇ ਆਪ ਬਚਦੀ ਹੈ ਅਤੇ … Read more

ਸਵੀ ਦੀਆਂ ‘ਕਿਊਟੀ’ ਕਵਿਤਾਵਾਂ

ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਇਸ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵਿਲੱਖਣ ਕਵੀ/ਰਚਨਾਕਾਰ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਲਗਾਤਾਰ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਿਆ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। 1985 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲੰਬਾ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ ਹਰ ਪੜਾਅ ਤੇ ਨਵਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਕਵੀ, ਚਿਤਰਕਾਰ, ਮੂਰਤੀਕਾਰ, ਫੋਟੋਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਵੀ ਨੇ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਨਾਲ ਤਜ਼ਰਬੇ ਕੀਤੇ … Read more

ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਲਹਿਰ

ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ-ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੌਰ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹੁਣ ਨਿਕਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਅਕਸਰ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤਾਂ ਵਿਕਦੀਆਂ ਨਹੀਂ। ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾ ਵਿਕਣ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਇਲਟੀ ਦੇਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਮੇਲਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖਰੀਦਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਿਆ … Read more

ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦਾ ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ

ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਅੱਜ ਦਾ ਦੌਰ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਧ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਉਦਾਰ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਇਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵੱਧ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਇਕ ਲਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਸਲੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ … Read more

ਸਾਲ 2022 ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤਾਬਾਂ

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਗਲਪ ਸਾਹਿਤ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਾਰਤਕ ਦੀਆਂ  ਵਿਕਦੀਆਂ ਹਨ; ਇਸ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਹਿਤ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਰਹਿਕੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਜਾਂ ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਵਲ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਕ-ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਾਰਤਕ ਦੀਆਂ ਵਿਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਲਗਭਗ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਸਾਲ 2022 ਵਿਚ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ … Read more

ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਨਵੀ ਲਹਿਰ

ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ-ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੌਰ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹੁਣ ਨਿਕਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਅਕਸਰ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤਾਂ ਵਿਕਦੀਆਂ ਨਹੀਂ। ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾ ਵਿਕਣ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਇਲਟੀ ਦੇਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਮੇਲਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖਰੀਦਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਿਆ … Read more